بهداشت قاليبافان

بهداشت قاليبافانمهرانگيز افتخاري - متخصص   قاليشويي در مشهد  بهداشت فن اي معاونت بهداشتيهنر قاليبافي يكي مهم ترين صنعت هاي دستي دراغلب روستاهاي كشور ايران مي‌باشد كهعليرغم سوددهي زياد ، كارگران اين رشته عموما در وضعيت بسيار نامناسب محيطيوكاري درگير به عمل ميباشند.مبتني بر باز بيني آماري، جمعيتي بالغ بر 5/2 ميليون نفر از زنان فراتر از 10 سال سندر نقاط روستائي بصورت هميشگي و فصلي يا اين كه جنبي به فعاليت قاليبافي و گليم بافي اشتغالدارا هستند و از اين طرز در كسب درآمد و امداد به گذراندن زندگي خانواده خويش كار ميكنند.و متاسفانه با وجود نقش بسيار مالامال اهميت وحياتي صنعت قاليبافي ، طبق آناليز هايارگونوميكي بعمل آمده ، شغل قالي بافي تحت عنوان خطرناكترين شغل بين مشاغليمانند كفاشي، لباس دوزي و سراجي تحليل شده و حالت عمل در آن به سيرتكامل اي ميباشد كهقاليبافي را تحت عنوان يك عمل طاقت فرسا وطاقت فرسا وزيان آور بشمار مي رودتحت بودن حقوق ها ، ساعت ها فعاليت طولاني ، موقعيت غير مطلوب فضاكارخانه قالي بافي از نگاه نوروروشنايي ، تهويه غير مطلوب و شرايط ارگونوميكينا مطلوب تن و ابزار فعاليت ، از گزاره مهم‌ترين ايرادات بهداشتي پيشروي اين مجموعه از شاغل ها در ميهن ميباشد . بنابر اين به مراد ارتقايكيفيت و سود وري طولاني تر و پيشگيري از بروز دلايل و بيماريهاي شغليو تامين تندرست قاليبافان كه يكي هدف ها راءس تندرست دور و بر و عملوزارت بهداشت ، معالجه و يادگرفتن طبابت ميباشد مي بايست با ارائه آموزشهايبهداشت شغلي و خريداري كردن دست كم وضعيت و استانداردهاي لازم دراطراف عمل به رونق و ارتقاي مقام فرش اهل ايران دقت ويژه اي شود.اشكال كارگاههاي قالي بافي :1 -كارگاههاي پهناور تجاري :اين كارگاهها تالار هايي مي باشند كه در آنان تعداد زيادي دار قالينصب گرديده كه در‌اين كارگاهها بافندگان بيش تر مزد بگير بوده وتهيه و تنظيم مواد اول ، دار قالي و غيره بعهده صاحب كار مي‌باشد و معمولابه علت چك بيش تر از موقعيت كاري مطلوب تري برخوردار ميباشند.سوله پهناور تجاري2-كارگاههاي خانگي و متفرق :اين كارگاهها معمولا در نقاط متعدد كناره شهرها و روستاها ، بصورتخانگي و در باطن يكي‌از اتاق هاي محل سكونت اشخاص قرار دارا هستند وصاحبان آنان بعداز فراغت از عمل اصلي كه طولاني تر منزل داري و يا اين كه كشاورزيميباشد اقدام به بافت قالي مي‌نمايندساختمان اكثر كارگاههاي قاليبافي مطابق با اصول و موازين بهداشتي نبودهو دور و اطراف سلامتي براي عمل و معاش نمي‌باشد. اين كارگاهها به صورت معمولبدون نور بوده و نور و روشنايي و تهويه كافي ندارد.و دار قالي مطابق اصول ارگونوميكيساخته و نصب نشده ميباشد و زيرا قاليباف ساعت هاي طولاني در زمانشبانه روز ، فارغ از استراحت درگير به فعاليت هست ، به مرور مبتلا دلايلو اختلالات بصيرت و اسكلتي عضلاني مي‌شود. گونه هاي دارهاي قالي بافي :دارهاي قالي از حيث صورت و مكانيسم بافت بر دو نوعند :1 -دستگاههاي افقي ( زميني )ازاين جور دارها معمولا در استانهاي جنوبي و عشاير استعمال مي كنند. ترويجاين جور دارها ميان عشاير بيش تر به علت سهولت جابجا شدن آنهابه هنگام كوچ ميباشد و با اين دارها فرش هاي وسيع نمي قدرت بافت .بافندگي با اين مدل بسيار اختلال و طاقت فرسا بوده و فشار زيادي به كمر ورديف فقرات و عضله ها پاها وارد مي‌شود. 

2 -دستگاههاي عمودي( ايستاده) :اين جور دارهاي قالي منحصربه‌فرد روستاها و مركزها قاليبافي شهريميباشد اين دارها داراي گونه هاي دار اثبات ، دار تبريزي ( كه معمولادر بخشها آذربايجان ، اراك ، قم و همدان به كارگيري مي‌نمايند) ودار كرماني مي‌باشدمزاياي رعايت بهداشت در كارگاههاي قالي بافي :رعايت اصول بهداشتي ، شادابي و آسايش را براي قالي بافان در‌پيداراست از سوي ديگر قالي ايجاد گرديده نيز بي عيب و يا اين كه نادر عيب و بابها هنري و اقتصادي بالا خواهند بود. از اين رو رعايت بهداشترشته اي در كارگاههاي قالي بافي نقش بسيار مهم و ارزنده اي درتامين تندرست اين تيم از شاغلين دارااست. معايب و خطرها دارهاي قالي بافي ديرين:دستگاههاي ديرين قالي بافي كه در بسياري از كارگاههاي قاليبافيخانگي در روستاها گزينه استعمال قرار مي‌گيرند ، داراي نردباني در كناردار قالي مي‌باشند كه از آن براي تغيير و تحول طول نيمكت در هنگام بافتاستعمال ميگردد اين شيوه فعاليت معايب و خطرها زيادي براي قاليبافممكن ميباشد توليد نمايد از پاراگراف : سقوط بافنده از روي تخته و شكستكي دست و پا مشقت بالا رفتن و تحت وارد شدن بافنده از روي تخته و بالطبع عدم رغبتبه زير وارد شدن جهت استراحت.پهنا معدود و عريان و لخت بودن تخته و ناسالم بودن به طور قطعاتي از چوب بههم ميخ گرديده خير يك تخته صاف و يكنواخت كه موجب فشار و درد در حوزه‌ لگن ورديف فقرات مي‌شود.پخش شدن گردوغبار پشم و كرك در سرتاسر سوله با دقت به طول ناحيه بافت. بد نشستن قاليباف به طور دو يا اين كه چهار زانو به جهت نبودن مسافت در ميان تخته و قاليبراي معلق كردن پاها و خم شدن و تغيير و تحول رديف فقرات. بالا بودن سطح فعاليت نسبت به دست قاليباف و عدم اشراف كافي بر فعاليت و در فيضابتلا به درد كتف وكتف و بازوها. احتمال سقوط كتف كوبنده ، قيچي ، شمشير و شكستن آن ها يا اين كه واكنش به اطفال واشخاص ذيل قالي و توليد ضرروزيان جاني و ماليخطرات فضا عمل قاليبافي :1 -پشم گونه كني ، زيرا گونه كردن پشم با دست رخ مي كيرددر شرايطي كه پشم ها ضد عفوني نشده و كثيف باشد ممكن ميباشد فرد بهسياه آسيب دچار شود همينطور گرد وغبار پشم سبب ساز حزن ريويو چشمي ، سل ،تب مالت و آلودگي قارچي خواهد شدو سالمقاليبافان را تهديد مي نمايد.2 -شستن پشم ، كه به وسيله كارگر انجام مي‌گردد سبب ساز اشكالبيماري پوستي و تحريك ريه خواهد شد.3 -رنگرزي ، استعمال از رنگ هاي شيميايي كه داري سرب و بقيه موادسمي مي باشند دلايل پوستي ، اگزما و حزن هاي چشمي را موجبخواهد شد.4 -پباده سازي و نقشه كشي : مخاطرات اين مرحله عبارتند از معدود شدن توانبصيرت به علت خيره شدن به نقشه و فساد لثه ها و دندانهاي شاغلين بهعلت فرو بردن مداد موي آغشته به رنگ هاي سربي به دهن. خطرها شغلي در قاليبافان : سياه آسيب و حزن هاي ريوي به جهت تماس با خامه يا اين كه استنشاق گرد وغبار پوكي استخوان به علت يه خرده فروغ آفتاب و ظلمات دفتر ضعيف شدن ديده ها و كاهش روئت كرد ديده و كاتاراكت در اثر عمل مداوم رويقالي ، كمبود روشنايي ، خيره شدن كارگر به حوزه‌ بافت و نزديك بيني در اثر عملدر محدوده كوتاه. تغيير تحول صورت استخوان هاي زانو به طور انحراف پيدا كردن آن و پستان مفاصل پا تنگ شدن شبكه وضع حمل در لگن خاصره زنان كه سبب ساز انواع دروضع حمل طبيعي و لزوم كار سزارين ميگردد. ( احتمال سزارين يكزن قاليباف 4 برابر بيش تر از زني ميباشد كه قالي نمي بافد و علت آن بدنشستن روي تخته و فشار به استخوان هاي لگن ميباشد.) تغيير‌و تحول صورت مهره ها و رديف فقرات به طور خميدگي آن به طرفبيرون پستان مفاصل انگشتان و تغيير‌و تحول صورت آن ها در اثر به چنگ آوردن تارها با دست وجلو كشيدن و گره زدن خامه هااقدامات پيشگيرانه در سمت و سوي جلوگيري از بروز بيماريهاي شغلي در قالي بافي : نصب دار قالي بايستي به طور عمودي و سفت باشد به كار گيري از ابزار عمل مطلوب و مرغوب با نوع چوبي يا اين كه باند پيچي گرديده خدمت به موقع و نگهداري مطلوب ابزار فعاليت و خودداري از بهم ريختگي وداد و فرياد دور و بر فعاليت بعداز هر 50-60 سانتي متر بافت قالي ، مي بايست قالي حول محور افقيپيچيده شود تا قاليباف بدون چاره به بالا نگه داشتن بازوها و يا اين كه بالا بردن سطحنشيمنگاه كه موجب معلق شدن پاهاي وي خواهد شد نگردد.به كارگيري از نيمكت هاي قابل تهيه و تنظيم و مجهز به تشكچه و پشتي مطلوب وپايين پايي مطلوب براي جلوگيري از معلق بودن پاها توصيه ميشود.مسافت ذيل نورد دار قالي از زمين 50 تا 60 سانتي متر بطوري كه بازدارندهدراز كردن پاهاي قاليباف نشود.دار قالي و وسايل قاليبافي سلامت و سواي شكستگي باشدتعبيه هواكش در محل سوله جهت تهويه همگاني ضروري ميباشد.رنگ و اندازه قالي هر تعدادي وقت يكبار به مراد ساخت تنوع در عمل تغيير‌و تحوليابدبراي هر دو ساعت عمل يك ربع استراحت در لحاظ گرفته شودساعت فعاليت رسمي كارگران رعايت شود ( 8 ساعت در روز با استراحتهاي كوتاه بين عمل) رعايت شود.نرمش و ورزش سبك بعد از هر كار قاليبافي در رفع خستگي وكاهش عارضه ها اسكلتي موثر ميباشدعدم نگهداري خردسال ها خردسال در كارخانهمثال اي از دارقالي بهداشتيورزش هاي لازم براي پيشگيري از دلايل شغلي در قاليبافان : نرمش هاي سبك گردن و كمر و مفاصل دستها و جلسه و برخاست بهبازه زماني 5 دقيقه براي كاهش عارضه ها يك جا نشستن براي كاهش خستگي ديده لازم ميباشد چشمهاي خويش را براي چندين لحظهبسته و پاره اي با دست پاك آنها‌را به نرمي ماساژ دهيد آن گاه برايلحظاتي بدور دست نگاه فرماييد. عضله ها رمز كتف را به طرف بالا آورده و تا آبادي بشماريد آنگاه رها فرماييد (اين جنبش را يك سري سكو در حين فعاليت تكرار نمائيد) رمز را درجهت تكان عقربه هاي ساعت و بعد مغاير آن بچرخانيد.دراز كردن پاها در طول استراحت در بين كارهنگام خوابيدن پاها را درازكرده و ذيل پاها يك بالش قرار دهيد (اين فعاليت از بروز واريس جلوگيريمي‌كند)در فواصل وقتي مشخص و معلوم ماهيچه هاي پا را منقبض كرده و آنگاه رهافرمائيد(اين فعاليت را چندبار تكرار كرده - از محكم شدن مايع في مابين بافتي زانوجلوگيري ميكند)لازمات رسمي در كارگاههاي قالي بافي:ماده 85 – صيانت از نيروي عمل و منابع ماديماده 91 -تنظيم وسايل و تجهيزات لازم براي كارگران وآموزشروش استعمال از آن‌هاماده 92 -تشكيل پرونده طبي و انجام معاينات كارگريدين طومار تامين سالم عمل در كارگاههاي كوچك و خانگيوظايف بهورزان در اجراي برنامه بهداشت قاليبافان شناسايي كارگاههاي خانگي و غير خانگي قالي بافي بازديد از كارگاههاي قاليبافي و اعلام نواقص بهداشتي به متصدي فراگيري موازين بهداشت فن اي به قاليبافان به طور رخ به رخ يا اين كهگروهي شركت كردن در تشكيل پرونده بهداشتي و طبابت قاليبافان پيگيري و بررسي در اجراي اقدامات اصلاحي و بهسازي كارگاههاي غير بهداشتيو رفع نواقص كارگاهها بوسيله صاحبكار اعلام گزارشات بازديد از كارگاههابه متبحر و ياكارشناس راءس بهداشتي ودرمانيوظايف بازرسان بهداشت رشته اي در برنامه بهداشت قاليبافان: شناسايي كارگاههاي قالي بافي ناحيه بازديد از كارگاههاي قالي بافي و كامل شدن فرم بازديد كارگاهي و اعلامنواقص بهداشتي آن ها به متصدي. بازديد دوباره و پيگيري اقدامات اصلاحي در كارگاهها گزارش كارفرماياني كه نسبت به رفع نواقص كارگاههاي خويش مبادرت ننمودهاند به راءس بهداشت شهرستان جهت معرفي به دادگاه كامل شدن و ارسال فرم گزارش بهداشت قاليبافان بصورت فصلي و تزايدي (سهماهه ، شش ماهه ، خير ماهه و هر ساله ) به راس بهداشت شهرستانپيروز و برنده باشيد